Ten tekst przeczytasz w 5,5 minut
Otyłość stała się powszechną chorobą współczesnego świata, wiążącą się z poważnymi implikacjami zdrowotnymi. Mimo, iż coraz więcej wiemy o biologicznych aspektach nadwagi i otyłości, a także analizujemy ich skutki, takie jak cukrzyca typu drugiego, choroba niedokrwienna serca oraz nadciśnienie, to nadal istnieje wiele innych konsekwencji nadmiernej masy ciała, którym poświęca się znacznie mniej uwagi w literaturze. Nie oznacza to jednak, że są nieistotne czy mniej niebezpieczne w skutkach.
Problem otyłości dotyczy każdej grupy wiekowej, niezależnie od płci i rasy. Otyłość jest metaboliczną chorobą cywilizacyjną, z którą boryka się coraz większy odsetek populacji na całym świecie. Obecnie jest uważana za jedno z największych zagrożeń dla zdrowia człowieka. Co ciekawe, przeciętna długość życia osoby otyłej jest średnio o 8-10 lat krótsza niż osoby o prawidłowym wskaźniku BMI. Do mniej znanych, ale również istotnych powikłań otyłości zaliczyć można kamicę pęcherzyka żółciowego. Rozwojowi kamicy pęcherzykowej sprzyjają także czynniki takie jak hiperinsulinemia oraz zespół metaboliczny. Istnieją ponadto dane wskazujące na fakt, że zbyt gwałtowny spadek masy ciała w trakcie odchudzania, również może być czynnikiem ryzyka kamicy żółciowej. Ponadto udokumentowano aż 10-krotnie zwiększoną częstość występowania szkliwienia kłębuszków nerkowych u dorosłych otyłych w porównaniu z osobami szczupłymi. Otyłość jest również najważniejszym czynnikiem ryzyka występowania obturacyjnego bezdechu sennego (OBS), w ocenie którego oprócz BMI znaczenie odgrywa obwód szyi i skorygowany obwód szyi. Związek OBS z otyłością to nie tylko cechy antropometryczne, ale również podłoże metaboliczne, za które odpowiadają tzw. hormony otyłości tj. leptyna, rezystyna, adiponektyna. Bezdechom zawsze towarzyszą spadki saturacji i wynikające z nich powtarzające się wielokrotnie w nocy niedotlenienia. Niedotlenienie z kolei może być przyczyną wielu powikłań internistycznych, takich jak nadciśnienie tętnicze, choroba wieńcowa, zaburzenia rytmu serca.
Otyłość i jej konsekwencje dla psychiki
Związek między zaburzeniami metabolicznymi a psychicznymi zauważono już w 1919 roku, zanim pojawiły się leki przeciwpsychotyczne. Współczesne badania w grupie osób chorujących psychicznie, które jeszcze nie podjęły leczenia farmakologicznego wskazują, że tendencja do zwiększonej masy ciała jest w pewnym sensie obrazem części chorób psychicznych, np. takich jak schizofrenia. Konsekwencje psychologiczne wynikające z problemu otyłości również są poważnym problemem. Nadmierna masa ciała przyczynia się istotnie do obniżenia samooceny i powstania negatywnego obrazu własnej osoby, co sprzyja powstawaniu depresji i zaburzeń nastroju. Spożywanie dużych ilości pokarmu wpływa na procesy myślowe i zachowanie, co może wynikać z faktu, że poszczególne składniki żywienia mają wpływ na biochemię mózgu. Wykazano, że spożywanie pożywienia, bogatego w nasycone kwasy tłuszczowe i cukry proste, powoduje pogorszenie funkcjonowania układu nerwowego poprzez nasilenie stresu oksydacyjnego oraz zmniejszenie plastyczności synaps. Zaburzenia metaboliczne wywołane odkładaniem się tkanki tłuszczowej, szczególnie brzusznej, silnie wiążą się z zaburzeniami poznawczymi. Otyłość prowadzi do zmian w plastyczności mózgu, czego konsekwencją są obniżone funkcje poznawcze. Badania w populacji osób bez zaburzeń psychicznych wskazują jednoznacznie, że wraz ze wzrostem obwodu talii obniżają się funkcje poznawcze, a zależność ta powoduje zmiany neurodegeneracyjne w mózgu, szczególnie w okolicy hipokampa, czego dowiodły badania przy użyciu rezonansu magnetycznego (MRI). W późniejszym życiu otyłość prowadzi do zaburzeń otępiennych, poprzez zmiany w istocie białej mózgu i w hipokampie. Ponadto od spożywania niezdrowej żywności można się łatwo uzależnić, co prowadzi w konsekwencji do zwiększania kolejnych racji pokarmowych i błędnego koła otyłości. Spożywanie węglowodanów o wysokim indeksie glikemicznym wywołuje gwałtowny wzrost poziomu glukozy i insuliny we krwi, co porównać można z farmakokinetycznym działaniem substancji uzależniających (np. narkotyków). W konsekwencji wysyłany jest sygnał do układu mezolimbicznego w celu modyfikacji stężenia dopaminy.
Genetyka, mózg i chęć na czekoladę
Większość genów związanych z otyłością ulega ekspresji w ośrodkowym układzie nerwowym. Otyłość ma również wpływ na morfologię mózgu, sprawność poznawczą, czy osobowość. Jak wskazują wyniki badań przeprowadzonych na 1200 osobach, genetyczna zmienność w BMI jest istotnie skorelowana z grubością kory mózgowej oraz z objętością mózgu badanych. W szczególności poziom tego wskaźnika ma wpływ na asymetrię płata czołowego oraz różnice w systemach percepcyjnych. Osoby z wysokim BMI posiadają grubszą lewą i cieńszą prawą korę przedczołową. Pacjenci z podwyższonym wskaźnikiem masy ciała posiadają ponadto zwiększoną objętość lewego ciała migdałowatego, które odpowiedzialne jest za podejmowanie wyborów żywieniowych, jak również pomniejszone struktury parahipokampalne, odpowiadające za pamięć epizodyczną. Sugeruje to, że ludzie z nadwagą i otyłością są bardziej wrażliwi na wizualny odbiór żywności, jednocześnie nie będąc w stanie uwzględnić negatywnego skutku spożywania niezdrowej bądź nadmiernej ilości żywności. Skutkiem tych następstw jest ponowne przybieranie na wadze.
Konsekwencje dla portfela
Otyłość generuje również wiele negatywnych konsekwencji ekonomicznych. Przede wszystkim osoby otyłe w większym stopniu niż osoby nieotyłe korzystają ze świadczeń medycznych: częściej udzielane są̨ im porady lekarskie, zażywają więcej leków, więcej dni (w ciągu roku) spędzaj w szpitalach. W krajach wysoko rozwiniętych wyraźna jest negatywna korelacja pomiędzy otyłością a rożnymi wyznacznikami statusu społecznego (wykształcenie, osiągany dochód). Im wyższy status społeczny, tym mniejsze prawdopodobieństwo bycia otyłym. Trudno jest jednoznacznie określić, co jest przyczyną, a co skutkiem takiej zależności. Czy ludzie są otyli dlatego, że są biedni? Czy raczej odwrotnie: są biedni dlatego, że są otyli? Osoby z nadwagą są mniej chętnie zatrudniane, nawet jeśli są tak samo kompetentne jak osoby z prawidłową masą ciała.
Osłabiona aktywność seksualna
Otyłość może wywoływać także zaburzenia seksualne w wyniku działania kilku wzajemnie powiązanych mechanizmów. U osób otyłych częściej niż u osób o prawidłowej masie ciała obserwuje się zmienioną dynamikę uwalniania insuliny, w konsekwencji prowadzącą do cukrzycy. Ta ostatnia, głownie przez zmiany w naczyniach krwionośnych i/lub obwodowym układzie nerwowym, wiąże się często z zaburzeniami w sferze seksualnej, polegającymi zwykle na osłabieniu libido u obydwu płci. Ponadto u mężczyzn prowadzi do zaburzeń sprawności erekcyjnej i wytrysku wstecznego. Otyłość może mieć również znaczący wpływ na zdolności reprodukcyjne, zwłaszcza kobiet. Stanowi jeden z czynników kobiecej niepłodności. Prowadzi do zaburzeń menstruacji, owulacji, problemów z zajściem w ciążę oraz zwiększonego ryzyka poronień.
Z otyłością należy walczyć jak najszybciej
Istnieje wiele skutków otyłości dotyczących zarówno sfery fizjologicznej i poszczególnych układów organizmu jak również sfery psychologicznej człowieka. Niezależnie od wielorakości zmian i powikłań najważniejsze jest, aby zapobiegać rozwojowi otyłości już na etapie nadwagi. Wdrożenie optymalnego planu dietetycznego i wysiłkowego, jest jedną z metod skutecznego zapobiegania negatywnym skutkom i powikłaniom nadmiernej masy ciała.
Literatura:
Dieta i substancje odżywcze w niej zawarte są przedmiotem nieustannych badań w kontekście czynników ryzyka rozwoju chorób cywilizacyjnych oraz chorób nowotworowych, dlatego tak ważne jest nieustanne podnoszenie świadomości żywieniowej w zakresie konkretnych produktów, ale także sposobów ich łączenia czy przetwarzania.
18.12.2020
4.80
czytaj wpis
Starzenie się jest procesem naturalnym, nieuchronnym i dotyczy niemal każdego żywego organizmu. Jest również zjawiskiem bardzo złożonym, obejmującym zmiany na poziomie organizmu jako całości, zmiany narządów, tkanek, ale także poszczególnych komórek. Starzejące się komórki posiadają szereg cech, których precyzyjna identyfikacja i zrozumienie pozwoli opracować strategie mające na celu spowolnienie procesu starzenia i podniesienie jakości życia osób starszych.
19.12.2020
5.00
czytaj wpis
